Πολλοί είναι αυτοί που ίσως και σήμερα δεν γνωρίζουν πότε απελευθερώθηκε το χωριό μας από τον Οθωμανικό ζυγό,πότε έφυγαν δηλαδή οι Τούρκοι από το χωριό μας,στα καίρια τριγύρω μας κομβικά υψώματα αλλά και από τα τοπικά φυλάκια,ξακουστά ως καρακόλια που είχαν εδώ στην Παναγία και κάτω στην Δρυώνα για να ελέγχουν τα στρατηγικά περάσματα του ποταμού Αράχθου προς την απέναντι ελεύθερη περιοχή.
Ήταν τότε που με το λυκαυγές της 12ηςΟκτωβρίου 1912, ο Ελληνικός στρατός της περιοχής, δηλαδή το 3ο και 10ο τάγμα Ευζώνων καθώς και δύο τάγματα του 15ου Συντάγματος, άρχισαν τις προετοιμασίες για την συνέχιση της επίθεσης.
Οι εμπροσθοφυλακές και οι ανιχνευτικές περίπολοι, που προχωρούσαν μπροστά, δεν δέχτηκαν πυρά.Προχώρησαν μέχρι τις κορυφές της Τσούκας, (Τζουγκρί) και του Πύργου, που το προηγούμενο βράδυ ήταν γεμάτες από Τουρκικό στρατό, αλλά τώρα δεν υπήρχε ούτε ψυχή.Οι Τούρκοι απρόσμενα είχαν εξαφανισθεί.
Είχαν φύγει τη νύχτα χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Είχαν φύγει, όχι μόνον από την περιοχή Κορφοβουνίου – Αμμότοπου, αλλά και από τη Φιλιππιάδα, τη γέφυρα Καλογήρου, την Καμπή και το Καστρί. Γιατί άραγε; Πώς εξαφανίστηκαν έτσι απρόοπτα και αναπάντεχα; Ποιος λόγος τους εξανάγκασε να φύγουν, χωρίς να δώσουν μάχη; Γιατί ο Τουρκικός στρατός εξαφανίστηκε ως δια μαγείας από την περιοχή Φιλιππιάδας – Κορφοβουνίου- Αμμότοπου τη νύχτα 11 προς 12 Οκτωβρίου 1912, χωρίς να δώσει μάχη;
Η απροσδόκητη φυγή των Τούρκων οφείλεται στο εξής περιστατικό:
Στις 10 Οκτωβρίου 1912 αργά τη νύχτα, όταν διεξάγονταν οι φοβερές μάχες Γριμπόβου ένα μικρό απόσπασμα από 150 Ευζώνους που ανήκαν στο 3ο ανεξάρτητο τάγμα Ευζώνων, κατέλαβε το Ανώγειο κατόπιν διαταγής του Στρατηγείου. Το μικρό αυτό τμήμα, με τη συνδρομή και τις υποδείξεις Ανωγειατών ανταρτών που γνώριζαν καλά τα κατατόπια, οργάνωσε τέλεια την άμυνα σε όλες τις διαβάσεις των δυτικών κορυφών που οδηγούσαν στο χωριό. Οι Τούρκοι που γνώριζαν τη στρατηγική θέση του Ανωγείου για την ασφάλεια των στρατευμάτων τους στο νότο, το επόμενο πρωί, 11 Οκτωβρίου 1912, προσπάθησαν να το καταλάβουν με μανιασμένες επιθέσεις που εξαπέλυσαν από το Γοργόμυλο , τα Χαλάσματα, τον Άγιο Θεόδωρο, τα « Πέντε Πηγάδια» και τη Σκλίβανη.
Παρά τις ολοήμερες προσπάθειες, δεν κατόρθωσαν να διασπάσουν τη γραμμή και άπρακτοι επέστρεψαν πίσω στις παλαιές τους θέσεις κάτω στο Δερβένι.
Με το σούρουπο, ένα μικρό τμήμα αποτελούμενο από ευζώνους και αντάρτες, επιτέθηκε ξαφνικά στο Φρούριο των Πέντε Πηγαδιών με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να αιφνιδιαστούν και πανικόβλητοι να τραπούν σε φυγή προς τα Πεστά , εγκαταλείποντας τα πάντα πίσω τους. Μόλις ο αρχιστράτηγος των Τούρκων Εσάτ Πασάς έμαθε ότι καταλήφθηκε το Ανώγειο από τον Ελληνικό στρατό και εγκαταλείφτηκε το Οθωμανικό Φρούριο στα «Πέντε Πηγάδια» από τον δικό του στρατό, διέταξε την άμεση και ταχύτατη υποχώρηση του Τουρκικού στρατού που βρισκόταν στην περιοχή Φιλιππιάδος – Κορφοβουνίου – Αμμότοπου προς τα Γιάννενα , από φόβο μήπως αποκοπεί, εγκλωβισθεί και εξοντωθεί στη στενωπό της περιοχής του Οθωμανικού Φρουρίου των Πέντε Πηγαδιών και την κοιλάδα του ποταμού Λούρου.Χάρις στην έξυπνη αυτή κίνηση των Ευζώνων στό Ανώγειο και στα «Πέντε Πηγάδια», η Φιλιππιάδα απελευθερώθηκε αναίμακτα.
Οι αξιωματικοί, αφού βεβαιώθηκαν ότι οι Τούρκοι είχαν εξαφανισθεί από την περιοχή, ανέφεραν αμέσως το γεγονός στο Στρατηγείο. Ο Σαπουντζάκης που δεν πίστευε στα μάτια του έδωσε εντολή στην ίλη ιππικού να προβεί σε αναγνώριση προς όλες τις κατευθύνσεις και προπαντός προς την περιοχή της γέφυρας Καλογήρου και την Φιλιππιάδα.Πράγματι στις 12.00 το μεσημέρι της 12ης Οκτωβρίου 1912 ο υπίλαρχος Γιαννόπουλος,κάλπαζε με έναν ουλαμό από τους Χαλκιάδες προς την τότε πέτρινη γέφυρα Καλογήρου.Εκεί ανίχνευσε όλη τη γύρω περιοχή και διαπίστωσε ότι οι Τούρκοι ήταν άφαντοι και τα πολυβολεία κενά.
Αμέσως ο υπίλαρχος Γιαννόπουλος συνέταξε και έστειλε στο Στρατηγείο το κάτωθι ανακοινωθέν:
«Γέφυρα Καλογήρου 12 Οκτωβρίου 1912, ώρα 13.10 μ.μ. Στρατηγείον: Η διάβασις της γέφυρας ελευθέρα, τα πολυβολεία κενά. Η γέφυρα έχει ανάγκη επιδιορθώσεως προς διάβασιν πυροβολικού, καθότι το ξύλινο κατάστρωμά της έχει καταστραφεί εις πολλά μέρη. Άφησα τμήμα τι προς φρούρησιν της γέφυρας και με το υπόλοιπο του ουλαμού βαίνω προς Φιλιππιάδα».
Αφού άφησε τη φρουρά στη γέφυρα, κάλπασε με την υπόλοιπη δύναμη προς την Φιλιππιάδα.
Όταν έφθασαν στο Ελευθεροχώρι, όπου οι κάτοικοι ήταν όλοι Έλληνες, έτυχαν υποδοχής ηρώων. Τους δέχτηκαν με ζητωκραυγές, με θερμές αγκαλιές και με δάκρυα ευγνωμοσύνης.Οι καρδιές τους χτυπούσαν δυνατά και τα πρόσωπα έλαμπαν από χαρά. Επί τέλους μετά από 450 χρόνια μαύρης σκλαβιάς από κατακτητή άξεστο, βάρβαρο και αιμοβόρο, ήταν πλέον ελεύθεροι. Στη συνέχεια ο υπίλαρχος Γιαννόπουλος προχώρησε προς τη Νέα Φιλιππιάδα στην οποία τότε κατοικούσαν μόνοΤούρκοι.
Την βρήκε άδεια από κατοίκους, γιατί από φόβο ακολούθησαν τον Τουρκικό στρατό. Τέλος έφτασε στην Παλαιά Φιλιππιάδα στην οποία κατοικούσαν εξ ολοκλήρου Έλληνες. Οι λεβέντες του ιππικού έγιναν και εδώ δεκτοί με τα ίδια συναισθήματα χαράς, ευγνωμοσύνης και ανακούφισης, όπως στο Ελευθεροχώρι. Ήταν όμως και μερικοί ανήσυχοι και αναστατωμένοι, διότι οι Τούρκοι φεύγοντας, είχαν πάρει μαζί τους ως ομήρους συγγενικά τους πρόσωπα. Παρά ταύτα, όλοι 
ζητούσαν με βουλιμία να μάθουν για την πολεμική ρωμαλεότητα του Στρατού μας και εάν τώρα η πατρίδα είναι καλά προετοιμασμένη για τη νικηφόρα έκβαση του πολέμου. Ήταν και τούτο απαύγασμα της θλιβερής ανάμνησης του προ 15ετίας άτυχου πολέμου του έτους 1887 που τόσο πολύ τους είχε ταλαιπωρήσει. Έπειτα έδωσαν όλες τις πληροφορίες που γνώριζαν για την ξαφνική νυχτερινή φυγή των Τούρκων προς τα Γιάννενα.Ο υπίλαρχος Γιαννόπουλος αμέσως στέλνει στο Στρατηγείο το παρακάτω λιτό ανακοινωθέν:
ζητούσαν με βουλιμία να μάθουν για την πολεμική ρωμαλεότητα του Στρατού μας και εάν τώρα η πατρίδα είναι καλά προετοιμασμένη για τη νικηφόρα έκβαση του πολέμου. Ήταν και τούτο απαύγασμα της θλιβερής ανάμνησης του προ 15ετίας άτυχου πολέμου του έτους 1887 που τόσο πολύ τους είχε ταλαιπωρήσει. Έπειτα έδωσαν όλες τις πληροφορίες που γνώριζαν για την ξαφνική νυχτερινή φυγή των Τούρκων προς τα Γιάννενα.Ο υπίλαρχος Γιαννόπουλος αμέσως στέλνει στο Στρατηγείο το παρακάτω λιτό ανακοινωθέν:«Φιλιππιάς 12 Οκτωβρίου 1912, ώρα 02.25′ μ.μ. Στρατηγείον. Φιλιππιάς τελείως ελευθέρα. Ευρίσκομαι εν αυτή αναμένων διαταγάς σας»
Μόλις ο στρατηγός Σαπουντζάκης έλαβε το ανακοινωθέν, διέταξε το 2οΤάγμα του 15ου Συντάγματος να μεταβεί και να καταλάβει τη Φιλιππιάδα και το 1ο Τάγμα του ιδίου Συν/τος να καταλάβει την Καμπή. Παρόμοιες διαταγές έδωσε και στα άλλα στρατιωτικά τμήματα για την κατάληψη άλλων τοποθεσιών στην περιοχή Γριμπόβου – Κορφοβουνίου – Αμμότοπου. Όντως στις 4.00 το απόγευμα της ίδιας ημέρας 12 Οκτωβρίου 1912 το 2ο τάγμα υπό την διοίκηση του Ταγματάρχη Γκιταράκου, ξεκίνησε πεζοπορία από τους Χαλκιάδες (σήμερα Φιλοθέη) και έφθασε στη Φιλιππιάδα τις βραδινές ώρες, χωρίς καμιά ενόχληση. Οι κάτοικοι έζησαν νέες χαρές και νέες συγκινήσεις, γιατί έβλεπαν ότι οι ελπίδες τόσων αιώνων γίνονταν τώρα πραγματικότητα.
Ο ταγματάρχης Γκιταράκος αφού έλαβε όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα για την τάξη και την ασφάλεια της Κωμόπολης, έστειλε στο Στρατηγείο το εξής ανακοινωθέν: «Φιλιππιάς 12-10-12, ώρα 11 νυκτός. Αρχηγείον Στρατού. Εκτελούντες διαταγήν σας, κατέλαβον Φιλιππιάδα, λαβόντες παν μέτρον κατάλληλον προς εξασφάλισιν της τάξεως, θέσαντες φρουρούς εις τα δημόσια καταστήματα,αναβάλλοντες δι’ αύριον την καταγραφήν των εν αυτοίς ειδών ως εκ του προκεχωρηκότος της ώρας… Εν γένει δε τα μέτρα της ασφάλειας εξετελέσθησαν τη επιβλέψει λοχαγού Αντωνιάδου».
Τρεισήμισι ώρες αργότερα, ο λοχαγός Αντωνιάδης που ρύθμισε τα μέτρα ασφαλείας, έστειλε και αυτός στο Στρατηγείο το ακόλουθο ανακοινωθέν: «Φιλιππιάς 13-10-1912, ώρα 2.30′ πρωίας. Αρχηγείον. Κατελάβομεν Φιλιππιάδα, Ελευθεροχώρι. Πολλά πολεμοφόδια, τρόφιμα και 12 αιχμάλωτοι εις χείρας μας. Ουλαμός κατέχει γέφυραν Καλογήρου, 6ος λόχος πρωτοφυλακή προς Παντάνασσαν, 7ος λόχος εις Ελευθεροχώρι, 8ος πρωτοφυλακή προς Πρέβεζαν».
Η ενημέρωση του Ελευθερίου Βενιζέλου:
Ο αρχηγός του Στρατού Ηπείρου υποστράτηγος Σαπουντζάκης με δύο διαδοχικά ανακοινωθέντα ένα στις 12 και ένα στις 13 Οκτωβρίου, ενημέρωσε τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για τη φυγή των Τούρκων και την κατάληψη της Φιλιππιάδας. Παρατίθενται κατά σειράν τα ανακοινωθέντα:
1ον ανακοινωθέν:
« Άρτα 12-10-1912, Υπουργείον Στρατιωτικών – Αθήνας. 8ον Δελτίον. Απεσύρθη σήμερον ο εχθρός εκ Κιάφας, θέσεως εφ’ ης επί τριήμερον διεξήγητο επίμονος αγών, καθ’ ον ο εχθρός υπέστη μεγάλας απωλείας. Κατόπιν αναγνωρίσεως προς Φιλιππιάδα, διέταξα όπως ανάλογον στράτευμα καταλάβει την ειρηπωμένην πόλιν περί εσπέραν ταύτης. Περί 5ην ώραν μ.μ.της σήμερον ήρξατο η κατάβασις εκ Γριμπόβου αναλόγου δυνάμεως ημών προς κατάληψιν Στρεβίνας. Αναγνώρισις ενεργείται προς χωρίον και στενωπόν Κουμουτζάδων(=Αμμότοπος). Οι κάτοικοι του χωρίου Κουμουτζάδων κατά την νύχτα της προχθές καθ’ ην διεξήγετο μάχη υπέστησαν κατά πληροφορίας διασωθέντος και προσελθόντος ενταύθα Χριστιανού εκ Κουμουτζάδων φρικώδη βασανιστήρια εκ μέρους των Τούρκων. Οι νεώτεροι των ανδρών του χωρίου ανερχόμενοι εις 25 περίπου δεθέντες δια σχοινίων προσήχθησαν επί του πεδίου της μάχης, όπου τουφεκίσθησαν εκτων όπισθεν φονευθέντες άπαντες πλην δύο, οίτινες εσώθησαν προσποιηθέντες τον νεκρόν.Επίσης γυναικόπαιδα του ειρημένου χωρίου εγκλεισθέντα εν μια οικία υπέστησαν φρικώδη βασανιστήρια.Τούτων αγνοείται η τύχη. Ταύτα πάντα εγένετο τη διαταγή αυτού του διοικούντος τον εκεί Τουρκικόν στρατόν, όστις κατά θετικάς πληροφορίας ήτο αξιωματικός ανώτερος. Επίσης κατά πληροφορίας κατοίκων Φιλιππιάδος, νέοι της πόλεως ταύτης δεθέντες οδηγούνται παρά του υποχωρήσαντος στρατού εις Ιωάννινα όπως φονευθώσι».
2ον ανακοινωθέν:
« Άρτα 13-10-1912. Υπουργείων Στρατιωτικών Αθήνας». 9ον Δελτίον. Χθες την 5.30 μ.μ. κατελάβομεν την Φιλιππιάδα, τον Λούρον, Ελευθεροχώρι και γέφυραν Παντανάσσης, την δε 7ην εσπερινήν ώρας κατελάβομεν την Στρεβίναν. Ο Τουρκικός στρατός φεύγων εγκατέλειψε πάμπολλα πολεμοφόδια, τρόφιμα και άλλα υλικά, ων το ποσόν θέλομεν αναφέρει άμα τη καταγραφήτων. Συνελήφθησαν 12 αιχμάλωτοι, ως εις αξιωματικός. Διέταξα τα δέοντα δια την ασφάλειαν των κατοίκων των καταληφθέντων μερών, ανεξαρτήτως θρησκεύματος».
Η Φιλιππιάδα από την ημέρα της απελευθέρωσης της στις 12 Οκτωβρίου 1912, μέχρι την ημέρα απελευθέρωσης ολόκληρης της Ηπείρου στις 21 Φεβρουαρίου 1913, αποτέλεσε σταθμό σημαντικών γεγονότων. Σ’ αυτήν μεταφέρθηκε και εγκαταστάθηκε το Ελληνικό Στρατηγείο, ιδρύθηκε Νοσοκομείο περίθαλψης και διακομιδής τραυματιών, εγκαταστάθηκαν κέντρα εφοδιασμού του στρατού, ήρθαν και διέμεναν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο διάδοχος Κωνσταντίνος, κλπ.
Από όλα τα παραπάνω εύκολα συμπεραίνει ο καθένας μας ότι η απελευθέρωση του χωριού μας έγινε ταυτόχρονα με αυτή στην γειτονική μας Φιλιππιάδα, Αμμότοπο, Καμπή, Γρίμποβο, Καστρί και άμεσα σχετίζεται με όλα τα πολεμικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν τις ημέρες εκείνες στην ευρύτερη τριγύρω περιοχή του χωριού μας.
Πηγές άρθρου:
«Η Ιστορία της Φιλιππιάδας»,έκδοση συλλόγου Φιλιππιαδωτών,έτος 1988.
Γενικόν Επιτελείον Στρατού:«Ο ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913».
Wikipedia την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.